شبکه‌های اجتماعی عامل ارتباط یا ویرانی محیط زیست؟

حدود چهار ماه پیش که جمع شدیم و شروع کردیم به باهم فکر کردن، سوال‌های ما پراکنده و زیاد بودند. کم‌کم فهمیدیم این سوالها با خط ربط‌های باریکی به هم متصل می‌شوند. یکی از این موضوع‌ها اندیشیدن به فضای مجازی به عنوان فضایی باقی مانده‌ برای هم‌اندیشی در حوزه‌های عمومی بود. فضایی که با همه‌گیری ویروس کرونا، بیشتر از پیش یکه تاز امکان ارتباط و ارائه و گفتگو هم شده‌است. این فضای عمومی مجازی، خود روی شبکه‌ی اینترنت بنا نهاده شده و اینترنت که در ظاهر مشغول مصرف کردن چیزی به جز برق گوشی‌های همراه و کامپیوتر‌ها نیست، در باطن روی زیرساخت‌های ویران‌گر محیط زیست بنا شده‌ست. ما فقط توان دیدن این روبنا را داریم. پس آیا این فضای عمومی که در کُنه خود مشغول مصرف کره‌ زمین است می‌تواند محیط مناسبی برای هم‌اندیشی ما باشد؟ آیا ممکن است در همین فضا از زیرساخت‌های اینترنت و تاثیری که روی محیط زیست ما می‌گذارند صحبت کرد؟ خود این روبناها یعنی شبکه‌های اجتماعی، آیا شیوه‌ی معینی از با هم زندگی کردن را به ما تحمیل نمی‌کند؟ چقدر از این فضا را اراده‌ی ما می‌سازد؟ چقدر از آن را الگوریتم‌ها از تصمیمات گذشته‌ی ما بازسازی می‌کنند؟ و در ادامه محتوایی که ما برای این رو بناهای اینترنت می‌سازیم، از همین پست ساده تا فرهنگ انتشار میم که در زمانه‌ی ما به شیوه‌ای نقادانه برای نقد قدرت بدل شده‌ست، چه محدودیت‌هایی برای هم‌اندیشی ما ایجاد می‌کند؟ در این محیط زیست و هم فکری مجازی چه هنجارها و الگوهایی را تولید/بازتولید می‌کنیم؟ هم زیستی ما در این فضای مجازی چگونه است و چگونه می‌تواند باشد؟اینترنت، با زیرساخت‌های عظیمی که از مصرف باقی‌مانده‌ی کره زمین تعمین می‌شود - مثل هزاران کیلومتر کابل زیر اقیانوس‌ها - / شبکه‌های اجتماعی با بستری طراحی شده برای تجارت و کسب و کار و سود کلانی که با خرید و فروش اطلاعات شخصی ما نصیب صاحبان آن می‌شوند / و در نهایت محتوایی که ما برای این شبکه‌ها تولید می‌کنیم مثل میم‌های در چرخش، آیا هر کدام از اینها می‌توانند بستر هم‌اندیشی ما باشند؟ و یا در هر لغزش خودآگاه و ناخودآگاه، می‌توانند به ابزارهای سرکوب خود ما بدل شوند؟ لغزشی که اگر چه در خوشبینانه‌ترین حالت یک اشتباه کوچک یک نفره، و حرکتی شخصی است اما گاهی به اشتباهاتی پرهزینه دامن می زند که جبرانشان برای یک نفر ممکن نیست. با همه این شک‌ها و تردید‌ها ما در همین فضای مجازی و شبکه‌ی اجتماعی اینستاگرام شروع می‌کنیم تا در ادامه در خانه، خیابان، محله و فضاهای عمومی واقعی بتوانیم همفکرانمان را ملاقات کنیم. و شاید حتی هم‌زیستی جدیدی آگاه به محدودیت‌ها، الگوریتم‌ها و چرخش‌های مدام اطلاعات ممکن شود که در آن فضای مجازی تنها افزوده‌ای بر دنیای واقعی‌است و نه جایگزین .تمام امکان‌ها